Vào một buổi sáng mùa hè, ngôi nhà của Lê Thị Hồng Mai đổ sập xuống một con sông ở đồng bằng sông Cửu Long, nơi bờ sông bị xói mòn nhanh chóng do trữ lượng cát cạn kiệt, đe dọa hàng trăm nghìn người Việt Nam.
“Tôi nghe thấy tiếng nổ, tôi lao ra ngoài và mọi thứ biến mất”, người phụ nữ 46 tuổi này nhớ lại khi kể về quán ăn nhỏ gắn liền với nhà mình, ở ngoại ô Cần Thơ (miền Nam). “Tôi đã mất tất cả”, cô nói với AFP.
Liên Hợp Quốc cảnh báo cát, được sử dụng làm vật liệu xây dựng, là nguồn tài nguyên thiên nhiên được khai thác nhiều thứ hai trên thế giới sau nước, với khối lượng ở mức giới hạn bền vững.
Tương lai của Đồng bằng sông Cửu Long, vùng chiến lược trồng lúa và đa dạng sinh học, đang bị đe dọa do trữ lượng cát cạn kiệt vào năm 2035, báo cáo của WWF cảnh báo.
Theo các nhà nghiên cứu, các đập thủy điện giữ lại phù sa và việc khai thác cát dành cho các công trường xây dựng ngày càng nhiều ở các nước đang phát triển, đã ngăn cản sự tái tạo tự nhiên của trữ lượng.
Việc làm khô cát đang dẫn đến tình trạng xói mòn bờ sông ngày càng gia tăng, ở một khu vực vốn dễ bị tổn thương trước mực nước biển dâng do biến đổi khí hậu.
Nhà sập, mùa màng bị muối biển tàn phá... Người dân và chính quyền địa phương đang phải gánh chịu hậu quả kinh tế - xã hội của tình trạng xói mòn, đe dọa khiến hàng chục nghìn người phải di dời.
- "Rất, rất sợ" -
Ở Hậu Giang, nửa đêm Diệp Thị Lúa tỉnh dậy thấy khu vườn của mình bị nước nhấn chìm.
"Chúng tôi có thể cảm thấy mặt đất rung chuyển. Chúng tôi rất, rất sợ hãi”, người phụ nữ 49 tuổi này nói.
Theo dữ liệu từ chính phủ Việt Nam, ít nhất 750 km bờ và gần 2.000 ngôi nhà đã biến mất do xói mòn từ năm 2016 đến tháng 8 năm 2023.
Hiện tượng này gây nguy hiểm cho tham vọng kinh tế của chế độ cộng sản, nơi có tốc độ tăng trưởng cao nhất trong khu vực.
Gần cửa sông dài nhất Đông Nam Á, xà lan hoạt động ngày đêm để thu gom cát từ lòng sông.
Bộ Giao thông vận tải Việt Nam cho biết vùng đồng bằng cần 54 triệu mét khối cát để xây dựng 6 đường cao tốc trước năm 2025.
Các quan chức thừa nhận con sông có thể cung cấp ít hơn một nửa.
Trữ lượng thấp đã làm trì hoãn các dự án lớn và chính quyền đang tranh luận về các giải pháp thay thế, chẳng hạn như cát bãi biển hoặc nhập khẩu từ nước láng giềng Campuchia.
- "Không có giải pháp" -
Đàn bò lảng vảng trên con đường tương lai nối Cần Thơ với Cà Mau, cực Nam Tổ quốc. Tuyến đường vẫn ở dạng đường đất do thiếu cát để làm bề mặt.
Một công nhân yêu cầu giấu tên giải thích: “Chúng tôi không có đủ cát kể từ đầu năm nên không có nhiều việc phải làm”.
Việt Nam đã cấm nhập khẩu cát dưới mọi hình thức vào năm 2017.
Nhưng nhu cầu trong nước vượt quá khả năng tái tạo tự nhiên của sông Mê Kông, ông Nguyễn Hữu Thiện, một chuyên gia trong khu vực khẳng định.
“Đây là những hạt cát cuối cùng mà chúng tôi đang nạo vét,” ông cảnh báo.
Theo truyền thông nhà nước, kể từ năm 2016, chính phủ Việt Nam đã chi hơn 440 triệu euro cho 190 dự án nhằm hạn chế tác động của xói mòn.
Nhưng "nhiều công trình kiến trúc của nó rất đắt tiền trước khi chìm xuống sông", chuyên gia nhấn mạnh, người dự đoán rằng một nửa vùng đồng bằng sẽ biến mất vào cuối thế kỷ này.
“Sau đó, đồng bằng sẽ biến mất và chúng ta sẽ phải viết lại sách địa lý”, ông than thở.
Cơ quan phòng chống và quản lý thiên tai ước tính khoảng 20.000 hộ gia đình cần phải di dời do nguy cơ xói mòn.
WWF dự đoán con số còn cao hơn nhiều: khoảng 500.000 người có thể mất nhà cửa.
Một chương trình tái định cư như vậy “cần rất nhiều tiền mà chính quyền chúng tôi sẽ không bao giờ có được”, một quan chức tỉnh Hậu Giang giấu tên tâm sự.
Ông tiếp tục: “Chúng tôi biết rằng mọi người có thể mất mạng khi sống ở những khu vực có nguy cơ cao này”. Và phải thừa nhận: "nhưng chúng tôi không có giải pháp".
được xuất bản vào ngày 22 tháng 11 lúc 8:13 sáng, AFP
