Năm nay đã ở tuổi thất thập cổ lai hy, ông Ngô Kế Toản là một trong những nhân chứng hiếm hoi còn sót lại trực tiếp chứng kiến “cuộc thiên di” đặc biệt hàng chục năm về trước của đồng bào Quảng Trị.
Vào thời điểm đó, ông Toản được cử giữ chức Phó Ban K10 của huyện Tân Kỳ. Còn vợ ông, bà Nguyễn Thị Liệu là Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Nghĩa Đồng. Dù không còn hoạt bát, nhưng ông Toản vẫn nhớ như in không khí khẩn trương ngày Tân Kỳ nhận nhiệm vụ.
“K8 được thực hiện trước nhằm đưa hơn 3 vạn thiếu nhi Vĩnh Linh từ 7-15 tuổi ra các tỉnh miền bắc để học tập. Sau đó, là Kế hoạch K10 nhằm sơ tán người già, người tàn tật, phụ nữ và trẻ em dưới 5 tuổi ra các tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Ở Nghệ An, người dân chủ yếu được đưa đến Tân Kỳ - là huyện mới thành lập năm 1963”, bà Ngô Thị Lộc, con gái cả của ông Toản kể lại.
Sách Lịch sử hệ thống hành chính Nhà nước cấp tỉnh ở Quảng Bình (1945-2000) ghi lại: Kế hoạch K10 được thực hiện bắt đầu từ tháng 10/1967 và được đánh giá là “đợt vận chuyển phức tạp và vất vả hơn nhiều” so với K8. Vào thời điểm này, việc đưa gần 3 vạn đồng bào, chủ yếu là phụ nữ, trẻ nhỏ và người khuyết tật đi một chặng đường dài hàng trăm kilomet ra bắc dưới mưa bom bão đạn là một thử thách khổng lồ.
Bà Nguyễn Thị Kính, 82 tuổi hiện ngụ tại thôn Nam Hồ, xã Vĩnh Nam (Vĩnh Linh) nhớ lại: Chiến dịch K10 được chia làm 2 đợt; trong đó K10A áp dụng chính sách “mẹ ba con”, tức là một mẹ phải nuôi 3 con dưới 6 tuổi sẽ đi trước. Gần một năm sau, K10B được áp dụng, cho phép mẹ một con và người gia tiếp tục di tản.
Bà Võ Thị Liêu, gốc Vĩnh Nam là người Vĩnh Linh hiếm hoi hiện đang còn sống tại huyện Tân Kỳ. Tháng 10/1968, bà Liễu ôm con, rời quê hương ra bắc theo kế hoạch “số hai” mà bà gọi là “tách ra để tránh thương vong”. Ngày chia tay chồng bên dòng Bến Hải, bà đang mang thai tháng thứ 5.
Vào thời điểm này, việc đưa gần 3 vạn đồng bào, chủ yếu là phụ nữ, trẻ nhỏ và người khuyết tật đi một chặng đường dài hàng trăm kilomet ra bắc dưới mưa bom bão đạn là một thử thách khổng lồ.
“Đường đi vô cùng khó. Tôi cho con vào thúng để gánh đi rồi lầm lũi rời quê mà chưa biết ngày về”, bà mẹ Vĩnh Linh ngồi co ro trên chiếc ghế ở sau sân nhà nhớ lại.
Nhằm tối ưu hóa lực lượng di tản, từng đội sản xuất cắt cử những dân quân thanh niên khỏe mạnh, gánh đỡ đồ đạc, hành lý và trẻ nhỏ cho những người già yếu, phụ nữ. Từ Vĩnh Linh, từng nhóm bà con được bố trí cách quãng đi bộ vượt Dốc Sỏi qua Sen Thủy, tạm nghỉ ở Hồng Thủy, Tân Ninh, Quảng Bình. Một thời gian sau đó được ô-tô chuyển đi tiếp.
Cực nhất là khi gặp những đoạn đường bị máy bay địch bắn phá ác liệt, cả đoàn phải dừng lại, xin ở nhờ các hộ dân ven đường. Để bảo đảm an toàn, mỗi khi đêm xuống, gần 3 vạn đồng bào Vĩnh Linh mới tiếp tục băng rừng, vượt suối. Cuộc hành trình cứ mải miết dưới vầng trăng mờ ảo của tháng Mười… Đoàn người theo xe đi mà nơm nớp lo. Bởi trước đó không lâu, tháng 7/1967, trong chiến dịch K8, 39 em học sinh của xã Vĩnh Hiền đã trúng bom tử nạn khi di chuyển theo chiến dịch K8 tương tự.
Vừa đi, vừa ôm chặt đứa con bé nhỏ trong lòng, bà Liễu giật mình thon thót mỗi khi nghe tiếng ầm ì phía xa, hay mỗi khi màn đêm bùng lên màu pháo sáng.
“Chỉ tới khi đến được nơi ở mới, chúng tôi mới dám tin mình còn sống”, bà Liễu kể, những nếp nhăn lô xô ép chặt lại trên gương mặt gày quắt queo, xạm nắng.
_________________________________
Chỉ tới khi đến được nơi ở mới, chúng tôi mới dám tin mình còn sống.
Bà Võ Thị Liêu
__________________________________
Theo báo cáo tổng kết công tác tiếp đón đột xuất Kế hoạch K10 hiện đang lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ tỉnh Nghệ An, cuối năm 1968, dân số Tân Kỳ chỉ có khoảng gần 30.000 người, nhưng lại tiếp nhận hơn 20.000 người dân Quảng Trị (đợt đầu), gồm phần lớn dân huyện Vĩnh Linh và một số ít dân 2 huyện Gio Linh, Cam Lộ. Sau đó đồng bào ra thêm và nhiều đồng bào sơ tán theo chiến dịch K8 trước đó và từ Hà Tĩnh cũng đến Tân Kỳ, cộng với số 2.612 cháu mới sinh thêm, tất cả là trên 31.000 người. Như vậy, cứ mỗi người dân Tân Kỳ che chở, bao bọc hơn 1 người Vĩnh Linh…
Xem tiếp...
Vào thời điểm đó, ông Toản được cử giữ chức Phó Ban K10 của huyện Tân Kỳ. Còn vợ ông, bà Nguyễn Thị Liệu là Chủ tịch Ủy ban nhân dân xã Nghĩa Đồng. Dù không còn hoạt bát, nhưng ông Toản vẫn nhớ như in không khí khẩn trương ngày Tân Kỳ nhận nhiệm vụ.
“K8 được thực hiện trước nhằm đưa hơn 3 vạn thiếu nhi Vĩnh Linh từ 7-15 tuổi ra các tỉnh miền bắc để học tập. Sau đó, là Kế hoạch K10 nhằm sơ tán người già, người tàn tật, phụ nữ và trẻ em dưới 5 tuổi ra các tỉnh Nghệ An và Hà Tĩnh. Ở Nghệ An, người dân chủ yếu được đưa đến Tân Kỳ - là huyện mới thành lập năm 1963”, bà Ngô Thị Lộc, con gái cả của ông Toản kể lại.
Sách Lịch sử hệ thống hành chính Nhà nước cấp tỉnh ở Quảng Bình (1945-2000) ghi lại: Kế hoạch K10 được thực hiện bắt đầu từ tháng 10/1967 và được đánh giá là “đợt vận chuyển phức tạp và vất vả hơn nhiều” so với K8. Vào thời điểm này, việc đưa gần 3 vạn đồng bào, chủ yếu là phụ nữ, trẻ nhỏ và người khuyết tật đi một chặng đường dài hàng trăm kilomet ra bắc dưới mưa bom bão đạn là một thử thách khổng lồ.
Bà Nguyễn Thị Kính, 82 tuổi hiện ngụ tại thôn Nam Hồ, xã Vĩnh Nam (Vĩnh Linh) nhớ lại: Chiến dịch K10 được chia làm 2 đợt; trong đó K10A áp dụng chính sách “mẹ ba con”, tức là một mẹ phải nuôi 3 con dưới 6 tuổi sẽ đi trước. Gần một năm sau, K10B được áp dụng, cho phép mẹ một con và người gia tiếp tục di tản.
Bà Võ Thị Liêu, gốc Vĩnh Nam là người Vĩnh Linh hiếm hoi hiện đang còn sống tại huyện Tân Kỳ. Tháng 10/1968, bà Liễu ôm con, rời quê hương ra bắc theo kế hoạch “số hai” mà bà gọi là “tách ra để tránh thương vong”. Ngày chia tay chồng bên dòng Bến Hải, bà đang mang thai tháng thứ 5.
Vào thời điểm này, việc đưa gần 3 vạn đồng bào, chủ yếu là phụ nữ, trẻ nhỏ và người khuyết tật đi một chặng đường dài hàng trăm kilomet ra bắc dưới mưa bom bão đạn là một thử thách khổng lồ.
“Đường đi vô cùng khó. Tôi cho con vào thúng để gánh đi rồi lầm lũi rời quê mà chưa biết ngày về”, bà mẹ Vĩnh Linh ngồi co ro trên chiếc ghế ở sau sân nhà nhớ lại.
Nhằm tối ưu hóa lực lượng di tản, từng đội sản xuất cắt cử những dân quân thanh niên khỏe mạnh, gánh đỡ đồ đạc, hành lý và trẻ nhỏ cho những người già yếu, phụ nữ. Từ Vĩnh Linh, từng nhóm bà con được bố trí cách quãng đi bộ vượt Dốc Sỏi qua Sen Thủy, tạm nghỉ ở Hồng Thủy, Tân Ninh, Quảng Bình. Một thời gian sau đó được ô-tô chuyển đi tiếp.
Cực nhất là khi gặp những đoạn đường bị máy bay địch bắn phá ác liệt, cả đoàn phải dừng lại, xin ở nhờ các hộ dân ven đường. Để bảo đảm an toàn, mỗi khi đêm xuống, gần 3 vạn đồng bào Vĩnh Linh mới tiếp tục băng rừng, vượt suối. Cuộc hành trình cứ mải miết dưới vầng trăng mờ ảo của tháng Mười… Đoàn người theo xe đi mà nơm nớp lo. Bởi trước đó không lâu, tháng 7/1967, trong chiến dịch K8, 39 em học sinh của xã Vĩnh Hiền đã trúng bom tử nạn khi di chuyển theo chiến dịch K8 tương tự.
Vừa đi, vừa ôm chặt đứa con bé nhỏ trong lòng, bà Liễu giật mình thon thót mỗi khi nghe tiếng ầm ì phía xa, hay mỗi khi màn đêm bùng lên màu pháo sáng.
“Chỉ tới khi đến được nơi ở mới, chúng tôi mới dám tin mình còn sống”, bà Liễu kể, những nếp nhăn lô xô ép chặt lại trên gương mặt gày quắt queo, xạm nắng.
_________________________________
Chỉ tới khi đến được nơi ở mới, chúng tôi mới dám tin mình còn sống.
Bà Võ Thị Liêu
__________________________________
Theo báo cáo tổng kết công tác tiếp đón đột xuất Kế hoạch K10 hiện đang lưu trữ tại Trung tâm lưu trữ tỉnh Nghệ An, cuối năm 1968, dân số Tân Kỳ chỉ có khoảng gần 30.000 người, nhưng lại tiếp nhận hơn 20.000 người dân Quảng Trị (đợt đầu), gồm phần lớn dân huyện Vĩnh Linh và một số ít dân 2 huyện Gio Linh, Cam Lộ. Sau đó đồng bào ra thêm và nhiều đồng bào sơ tán theo chiến dịch K8 trước đó và từ Hà Tĩnh cũng đến Tân Kỳ, cộng với số 2.612 cháu mới sinh thêm, tất cả là trên 31.000 người. Như vậy, cứ mỗi người dân Tân Kỳ che chở, bao bọc hơn 1 người Vĩnh Linh…
Xem tiếp...
