Sùng bái lãnh tụ và nền chính trị trình diễn...ở Syria

Cartooning for Peace thể hiện sự ủng hộ đối với họa sĩ Ali Ferzat sau khi ông bị đánh gãy tay. Nguồn: Cartooning for Peace.

Dưới chế độ độc tài ở Syria, người dân thường chỉ dám công khai bày tỏ suy nghĩ thật khi nói chuyện với gia đình, bạn bè và những người thân tín. Họ còn dùng thơ ca, phim ảnh, tranh biếm họa, truyện cười, tin đồn, v.v để thể hiện gián tiếp sự bất mãn đối với chế độ và lãnh đạo.

Truyện cười​

Đây một trong những hình thức thể hiện sự chống đối và bất mãn phổ biến nhất ở Syria. Các tác phẩm truyện cười vẽ lên một hiện thực khác ở đất nước này, khác xa các diễn ngôn tuyên truyền của chế độ. Truyện cười dưới đây, được giới thiệu trong sách của Lisa Wedeen, cho thấy người Syria tuân thủ vì sợ chính quyền:

Một người say thấy một bức chân dung của Assad và gọi ông ta là con chó. Một cậu bé đứng chờ xe buýt cùng cha thì nghe được lời của người say. Khi lên xe buýt, cậu bé thấy một bức chân dung khác của Assad và nói với cha: “Nhìn kìa, con chó đó”. Người cha lập tức nhìn quanh và hỏi: “Có ai bị lạc mất con trai không?”


Hay mẩu chuyện sau đây đã thể hiện suy nghĩ thật của người dân khi sống dưới sự cai trị của chế độ Assad:

Assad đi ngang qua lãnh sự quán Mỹ. Ông thấy có một hàng dài người đứng chờ ngoài cửa. Ông hỏi vệ sĩ của mình: "Tại sao có một hàng dài như vậy trước lãnh sự quán Mỹ?" Các vệ sĩ chỉ nhún vai.

Assad vào trong lãnh sự quán và yêu cầu gặp lãnh sự. Ông hỏi lãnh sự: "Tất cả những người đang chờ ngoài lãnh sự quán để làm gì?" Lãnh sự trả lời: "Họ đều muốn xin visa để sang Mỹ". Assad suy nghĩ một lúc rồi nói: "Cấp cho tôi một visa; tôi cũng muốn đi Mỹ". Lãnh sự lập tức cấp visa cho ông.

Khi Assad ra ngoài, ông thấy rằng không còn ai đứng chờ nữa. Nơi đó trống không. "Chuyện gì đã xảy ra?" Assad hỏi vệ sĩ của mình. Vệ sĩ trả lời: "Khi biết ngài sẽ đi Mỹ, họ quyết định ở lại".

Tranh biếm họa chính trị là một kênh để nghệ sĩ thể hiện thái độ phản kháng của mình. Ali Ferzat là họa sĩ vẽ tranh biếm họa nổi tiếng nhất của Syria. Tranh của ông xoay quanh các chủ đề về đàn áp chính trị, tham nhũng, bất bình đẳng… Bên dưới là bốn ví dụ về tác phẩm của Ferzat, được in lại và giới thiệu trong sách của Lisa Wedeen.

Bức tranh thứ nhất:




Bức tranh châm biếm thói đạo đức giả của các chính trị gia cùng những lời hứa hão của họ về bình đẳng. Sự phân tầng trong xã hội không chỉ tồn tại vì sự bất bình đẳng sẵn có, mà còn bởi việc giả vờ cố gắng xóa bỏ sự bất bình đẳng của giới cầm quyền.

Bức tranh thứ hai:​

Tranh biếm họa này mô tả trải nghiệm sống của một người dân Syria dưới sự cai trị của chế độ Hafez al-Assad.

Mặc dù chính quyền không biết được suy nghĩ thật của dân chúng nhưng lực lượng an ninh và tình báo luôn tìm cách âm thầm lắng nghe các cuộc thảo luận trong không gian công cộng.

Bức tranh thứ ba:​

Các cơ chế giám sát và trừng phạt của chính quyền tạo ra một xã hội phục tùng. Bức biếm họa thứ ba mô tả sự tuân thủ của người dân bằng cách vẽ họ đội hộp trên đầu. Có một người đàn ông không quy phục và bị một người đội hộp mặc quân phục bắt đi.

Sự phục tùng của những người còn lại giúp duy trì hệ thống, biến họ thành những hình nhân đầu hộp “không nghe, không thấy, không nói, không biết”, đánh mất cá nhân tính và khả năng phản kháng trước bất công.

Bức tranh thứ tư:​

Bức tranh này vẽ một người đàn ông bị giam hãm sau bốn thanh sắt của nhà tù. Mặc dù các thanh sắt còn lại ở hai bên đã bị cắt đi và người tù hoàn toàn có thể thoát ra ngoài nhưng tầm nhìn hạn hẹp chỉ cho phép anh ta nhìn thấy bốn thanh sắt ngay trước mặt.

Bức tranh tập trung phê phán tâm thức nô lệ của những người dân bình thường, biến họ thành tù nhân vĩnh viễn đứng sau song sắt.

Đám tang lãnh tụ, ngày nước mắt rơi chung​

Ngày 10/6/2000, Tổng thống Hafez al-Assad qua đời, kết thúc 30 năm cai trị Syria với bàn tay sắt. Dưới đây là bài tường thuật của BBC về đám tang của Tổng thống Assad:

Đài truyền hình tuyên bố ngài Assad đã “đấu tranh hơn nửa thế kỷ vì niềm tự hào, sự đoàn kết, sự tự do của người Ả Rập, và vì lý tưởng bảo vệ phẩm giá cũng như khôi phục các quyền lợi của họ”.

“Lòng can đảm của Người chưa bao giờ bị suy giảm, tầm nhìn của Người chưa bao giờ bị thu hẹp, và niềm tin của Người chưa bao giờ bị lung lay”.

Các thành viên Quốc hội cực kỳ đau buồn khi họ nhận được hung tin.

Ngay sau thông báo về việc tổng thống qua đời, đám đông người dân bắt đầu tràn ra các con phố xung quanh nhà của Assad ở Damascus.

Tại trung tâm thủ đô, hàng trăm người xuống đường thể hiện sự ủng hộ đối với Bashar al-Assad.

Có thông tin cho biết tang lễ của cố tổng thống sẽ được tổ chức vào thứ Ba.

Chính phủ Syria công bố 40 ngày quốc tang. Việc treo cờ rủ được thực hiện trên toàn quốc cũng như tại tất cả các đại sứ quán và cơ quan ngoại giao của Syria ở nước ngoài.



Ngay sau khi Hafez al-Assad qua đời, Quốc hội Syria sửa đổi hiến pháp, hạ độ tuổi tối thiểu của ứng viên tổng thống từ 40 xuống còn 34.

Điều này cho phép con trai của cố Tổng thống là Bashar al-Assad trở thành người kế vị hợp pháp và duy trì quyền lực của gia tộc al-Assad trong chính trường Syria.

Những ”người cha của nhân dân"

Với sự ưu việt tự phong, những lãnh tụ cộng sản tự cho mình quyền đại diện nhân dân, không cần phải cạnh tranh bầu cử, giành quyền lãnh đạo với bất cứ đảng nào khác.

Bản chất gia trưởng của hệ thống xã hội chủ nghĩa dẫn đến hệ quả là nhiều lãnh tụ cộng sản được thần thánh hóa và suy tôn thành “người cha của nhân dân”. Điều này dễ thấy qua sự sùng bái cá nhân đối với Mao Trạch Đông ở Trung Quốc, Fidel Castro ở Cuba, Lênin và sau đó là Stalin ở Liên Xô, cũng như Kim Nhật Thành và Kim Chính Nhật ở Triều Tiên.

Poster tên “Cảm ơn Stalin kính yêu vì đã cho chúng em một tuổi thơ hạnh phúc!”. Nguồn: Victor Ivanovich Govorkov: History, Analysis & Facts (2024) / Arthive.