Sự cạnh tranh giữa Trung Quốc và Hoa Kỳ để giành ảnh hưởng ở Châu Á-Khu vực Thái Bình Dương bước vào vòng tiếp theo: Chỉ ba tháng sau chuyến thăm Việt Nam của Tổng thống Mỹ Joe Biden, nguyên thủ quốc gia Trung Quốc Tập Cận Bình nhận được 21 phát súng chào mừng ở thủ đô Hà Nội.
Với chuyến công du nước ngoài duy nhất tới châu Á trong năm nay và những hứa hẹn đầu tư mới, người đàn ông 70 tuổi này muốn đảm bảo rằng thị trường mới nổi này không tiến quá gần đến Mỹ.
Tuy nhiên, trong bối cảnh căng thẳng ngày càng gia tăng về các yêu sách lãnh thổ của Trung Quốc, cuộc tấn công quyến rũ của Tập Cận Bình đã vấp phải sự nghi ngờ lớn ở quốc gia Đông Nam Á này. Chính quyền Hà Nội quan ngại trước hành vi hung hăng của Bắc Kinh ở Biển Đông. Nhưng cô ấy không muốn xúc phạm những người hàng xóm lớn của mình ở phía bắc - và do đó đang tham gia vào một hành động cân bằng ngoại giao.
Ít nhất về bề ngoài, Hà Nội đang có mối quan hệ hợp tác chặt chẽ: các đường phố thủ đô được treo cờ Trung Quốc vào hôm thứ Ba.
Theo truyền thông nhà nước Trung Quốc, cả hai bên đã ký 37 thỏa thuận nhằm tăng cường quan hệ. Chúng bao gồm các dự án đường sắt chung và kế hoạch ba năm để mở rộng thương mại. Đó là việc tạo ra một cộng đồng có "tương lai chung", ông Tập nói.
Tập: “Ai giúp hàng xóm là giúp chính mình”
Không đề cập đích danh Hoa Kỳ, chủ tịch Trung Quốc đã cố gắng tránh xa đối thủ cạnh tranh địa chính trị khi bắt đầu chuyến đi tới đất nước 100 triệu dân: “Tương lai của châu Á nằm trong tay người châu Á - và không có ai khác,” ông giải thích trong một bài viết cho tờ báo của Đảng Cộng sản Việt Nam .
Ông nói thêm: “Ai giúp đỡ người hàng xóm là giúp chính mình”, đồng thời phàn nàn về sự gia tăng của “chủ nghĩa bá quyền, chủ nghĩa đơn phương và chủ nghĩa bảo hộ” – những thuật ngữ mà chính phủ Bắc Kinh tóm tắt những lời chỉ trích của họ đối với Hoa Kỳ.
Người dân treo cờ Trung Quốc và Việt Nam tại Hà Nội. Ảnh: AP
Việt Nam gần đây đã có những bước tiến lớn gần hơn với người Mỹ. Trong chuyến thăm của Tổng thống Mỹ Biden hồi tháng 9, hai bên đã chính thức nâng cấp mối quan hệ lên “đối tác chiến lược” - trạng thái mà chính quyền Hà Nội trước đây chỉ cấp cho một số quốc gia, trong đó có Trung Quốc và Nga.
Hoa Kỳ đang hỗ trợ Việt Nam chống lại tham vọng quyền lực của Trung Quốc ở Biển Đông: Ở đó Trung Quốc đang tuyên bố chủ quyền đối với các hòn đảo mà Việt Nam coi là lãnh thổ quốc gia của mình.
Philippines, một đồng minh của Mỹ, cũng đang tranh chấp với Trung Quốc về các yêu sách lãnh thổ. Gần đây họ đã cáo buộc lực lượng bảo vệ bờ biển Trung Quốc nhiều lần đâm vào tàu Philippines và tấn công chúng bằng vòi rồng.
Sự mất lòng tin ở Việt Nam đang gia tăng
Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. cáo buộc Trung Quốc “gây hấn và khiêu khích” cuối tuần qua. Chính phủ Philippines đã ngừng hợp tác với Trung Quốc trong một số dự án cơ sở hạ tầng trong khuôn khổ Sáng kiến Vành đai và Con đường vào tháng 10.
phần trăm
của các nhà lãnh đạo dư luận Việt Nam từ chính trị, kinh doanh và nghiên cứu không tin tưởng vào Trung Quốc khi nói đến các vấn đề toàn cầu.
Mặt khác, Việt Nam đang cố gắng duy trì cơ sở tốt cho các cuộc đàm phán với Trung Quốc. Họ muốn tránh leo thang ở Hà Nội bằng mọi giá: Trung Quốc cho đến nay là đối tác thương mại quan trọng nhất của Việt Nam.
Đất nước cũng đang được hưởng lợi từ việc tăng cường đầu tư của các công ty Trung Quốc, các công ty này đang ngày càng sản xuất cho khách hàng phương Tây tại Việt Nam - để tự bảo vệ mình chống lại những hậu quả có thể xảy ra do các điều kiện địa chính trị ngày càng căng thẳng nhằm đảm bảo căng thẳng. Các công ty phương Tây cũng đã chuyển một phần hoạt động sản xuất từ Trung Quốc sang Việt Nam trong những năm gần đây. Tuy nhiên, họ thường vẫn phụ thuộc vào các sản phẩm chính từ Trung Quốc.
Chuyến thăm của ông Tập hiện nay nhằm tăng cường hơn nữa các chuỗi cung ứng này, thể hiện qua thỏa thuận về các dự án đường sắt mới sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho vận tải hàng hóa xuyên biên giới. Trung Quốc cũng muốn cung cấp giải pháp tài chính cho việc này. Không rõ số tiền nào sẽ chảy và trong những điều kiện nào - cũng như liệu Việt Nam có đồng ý chính thức chấp nhận chúng như một phần của Sáng kiến Con đường Tơ lụa hay không.
Cho đến nay, chính phủ Hà Nội vẫn ca ngợi Trung Quốc về tham vọng cơ sở hạ tầng ở nước ngoài, nhưng lại tránh chấp nhận các khoản vay cho Con đường Tơ lụa. Điều này dẫn đến việc công chúng Tập Cận Bình hồi tháng 10 yêu cầu Việt Nam nên “tiến nhanh hơn” hướng tới Con đường Tơ lụa Mới .
Tuy nhiên, việc dựa vào Trung Quốc cho các dự án quan trọng là điều không được ưa chuộng ở Việt Nam. Mặc dù hai quốc gia độc đảng do cộng sản cai trị gần gũi về mặt ý thức hệ, nhưng họ cũng có lịch sử tranh chấp lâu dài, bao gồm cả cuộc chiến tranh biên giới ngắn ngủi cách đây 4 thập kỷ rưỡi.
Sự nghi ngờ ở Việt Nam gần đây đã gia tăng: trong một khảo sát của Viện Nghiên cứu Đông Nam Á tại Singapore 79% những người dẫn dắt dư luận Việt Nam từ chính trị, kinh doanh và nghiên cứu cho biết: họ ít hoặc không tin tưởng vào việc Trung Quốc sẽ “làm điều đúng đắn” trong các vấn đề toàn cầu - hơn bao giờ hết trong nghiên cứu được thực hiện hàng năm kể từ năm 2019.
Chỉ có 4% bày tỏ sự tin tưởng vào chính phủ Bắc Kinh về vấn đề này. Tuy nhiên, có tới 52% người tham gia khảo sát bày tỏ sự tin tưởng của họ vào Hoa Kỳ.
Với chuyến thăm Việt Nam kéo dài hai ngày, ông Tập rõ ràng muốn chống lại quan điểm tiêu cực này về đất nước mình. Ông hứa hẹn một giai đoạn quan hệ mới sẽ dẫn đến “niềm tin chính trị lớn hơn” trong cuộc gặp với tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam và người quyền lực nhất đất nước, Nguyễn Phú Trọng. Ông cũng công bố “một cách tốt hơn để giải quyết những khác biệt”.
