Mỗi ngày trái tim của chúng ta bơm tới 2.000 lít máu đi qua 96.500 km của toàn bộ hệ thống mạch máu trong cơ thể. Một trái tim khỏe mạnh sẽ giúp tinh thần và thể chất của mỗi người luôn trong trạng thái dồi dào năng lượng. Có câu nói: "Trái tim của một người đập 2,5 tỷ lần trong đời, ai đập xong trước sẽ là người ra đi trước". Câu nói này ngụ ý rằng, sự khỏe mạnh của trái tim có tác động to lớn tới tuổi thọ của chúng ta.
Trên thực tế thì mối liên hệ này đã được biết đến từ lâu, không chỉ đối với con người mà còn cả với các sinh vật khác nhau trong tự nhiên. Chẳng hạn như loài rùa, một sinh vật với lối sống thoải mái và tuổi thọ đáng kinh ngạc. Người ta thống kê được rằng nhịp tim của một con rùa chỉ rơi vào khoảng 6 lần mỗi phút và tuổi thọ trung bình lên tới 277 năm hay cá voi cũng là loài có nhịp tim chậm, tối thiểu 2 lần/phút, tối đa 37 lần/phút, sống trung bình 80-90 năm.
Điều này cho thấy mối quan hệ mạnh mẽ giữa nhịp tim nghỉ ngơi và tuổi thọ của con người.
Có mối quan hệ mạnh mẽ giữa nhịp tim nghỉ ngơi và tuổi thọ của con người (Ảnh: Medical News Today)
Nhịp tim lúc nghỉ ngơi là số lần tim đập mỗi phút khi một người không hoạt động. Nếu nhịp tim lúc nghỉ ngơi cao hơn 100 nhịp/phút thì được gọi là nhịp tim nhanh; dưới 60 nhịp/phút được gọi là nhịp tim chậm.
Nhịp tim có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố:
- Căng thẳng: Căng thẳng có thể đến từ những áp lực trong cuộc sống bao gồm học tập, gia đình, công việc, kinh tế,... Khi căng thẳng tích tụ tới một mức độ nhất định có thể kích hoạt hệ thống thần kinh tự trị của cơ thể (ANS) hay còn được gọi là phản ứng chiến đấu dẫn tới nhịp tim đập nhanh hơn. Vì thế mà kiểm soát căng thẳng luôn được nhắc đến như một trong những biện pháp cải thiện và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
- Thói quen ăn uống: Quá nhiều caffeine, chế độ ăn nhiều muối, nhiều đường và nhiều chất béo có thể gây ra tình trạng nhịp tim nhanh và để cải thiện tình trạng này, bạn cần phải thay đổi thói quen ăn uống lành mạnh hơn, tăng cường các nhóm chất dinh dưỡng tốt cho tim mạch và sức khỏe, giảm lượng caffeine tiêu thụ, giảm đường và muối trong chế độ ăn đồng thời tăng khẩu phần rau củ cùng trái cây tươi.
- Bệnh tật: Một số bệnh lý và các loại thuốc điều trị bệnh có thể khiến nhịp tim đập nhanh hơn bao gồm các bệnh về tim, bệnh về tuyến giáp, thiếu máu, thuốc cảm có chứa thành phần pseudoephedrine,... Thông qua việc điều trị và điều hòa kịp thời, chúng ta có thể cải thiện hiệu quả tình trạng nhịp tim nhanh và bảo vệ sức khỏe.
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng tới nhịp tim mỗi người (Ảnh: Baylor Scott & White Health)
Giáo sư Wen Qibang, Đại học Y khoa Trung Quốc, đã tiến hành nghiên cứu vấn đề này. Kể từ năm 1994, ông thu thập gần 2 triệu hồ sơ khám sức khỏe để phân tích. Kết quả phân tích cho thấy:
- Người có tim đập 60-70 nhịp/phút, mỗi khi nhịp tim tăng lên, tuổi thọ có thể bị rút ngắn khoảng 4 tháng.
- So với người có tim đập 60 nhịp/phút, người có chỉ số 70-80 nhịp/phút bị rút ngắn 3 năm tuổi thọ.
- Tương tự, tim đập 80-90 nhịp/phút, tuổi thọ rút ngắn 5 năm; 90-100 nhịp/phút, tuổi thọ rút ngắn 8 năm; trên 100 nhịp/phút, tuổi thọ rút ngắn 13 năm.
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), những người có nhịp tim trên 90 BPM có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn và tỷ lệ tử vong tăng cao tương ứng so với những người có nhịp tim trong khoảng 60-70 BPM.
Những phát hiện này dường như củng cố một mối tương quan nhất định giữa nhịp tim và tuổi thọ.
Điều này được giải thích là do chức năng bơm của tim cùng quá trình trao đổi chất của cơ thể. Khi nhịp tim quá nhanh, tim cần co bóp và thư giãn thường xuyên hơn để duy trì quá trình lưu thông máu trong cơ thể.
Sự co và giãn thường xuyên này sẽ tạo gánh nặng lớn hơn cho tim, về lâu dài có thể dẫn đến phì đại tim, suy tim và các bệnh tim khác. Ngoài ra, nhịp tim quá nhanh cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất của cơ thể, dẫn đến tiêu hao năng lượng quá mức, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể bao gồm tuổi thọ.
Nhịp tim khi nghỉ ngơi bao nhiêu là an toàn? (Ảnh: Keck Medicine of USC)
Nhịp tim nhanh hơn làm tăng rủi ro những biến cố sức khỏe nào?
Theo Aboluowang, rủi ro của nhịp tim nhanh hơn bao gồm:
- Mệt mỏi cơ tim
Nhịp tim nhanh có thể là do tim liên tục làm việc quá sức, dẫn đến mỏi cơ tim, về lâu dài có thể dẫn đến tim phì đại và suy tim. Suy tim là một bệnh tim nghiêm trọng khiến cơ thể không thể bơm máu hiệu quả, ảnh hưởng đến việc cung cấp máu và oxy đến các cơ quan khác nhau trên khắp cơ thể.
- Rối loạn nhịp tim
Trong trường hợp nhẹ, rối loạn nhịp tim chỉ có thể gây ra tình trạng đánh trống ngực, nhưng trong trường hợp nghiêm trọng hơn, rối loạn nhịp tim quá mức có thể dẫn đến ngất hoặc thậm chí tử vong đột ngột. Đối với những bệnh nhân có tiền sử hoặc sẵn có bệnh tim, nhịp tim nhanh có thể làm nặng thêm tình trạng của người bệnh và làm tăng nguy cơ xảy ra các biến chứng kèm theo.
- Bệnh tim mạch khác
Nhịp tim nhanh cũng có thể liên quan đến các bệnh tim mạch như tăng huyết áp và xơ vữa động mạch. Huyết áp cao làm tăng gánh nặng cho tim, khiến tim đập nhanh hơn để duy trì lượng máu cung cấp cho cơ thể, từ đó hình thành một vòng luẩn quẩn. Xơ vữa động mạch là nguyên nhân chính gây hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu. Nhịp tim nhanh có thể làm trầm trọng thêm quá trình này và làm tăng nguy cơ thiếu máu cục bộ hoặc nhồi máu cơ tim.
Tuy vậy thì đáng chú ý chính là mối quan hệ giữa tốc độ nhịp tim và tuổi thọ không phải là tuyệt đối. Mặc dù nhịp tim nhanh có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tử vong thì không có nghĩa nhịp tim càng chậm thì càng an toàn.
Nhịp tim chậm thường không gây triệu chứng rõ nét, trừ khi tim đập dưới 40 - 45 nhịp mỗi phút. Nhịp tim chậm khiến cho tim không bơm đủ máu giàu oxy cho cơ thể, đặc biệt là tới não bộ dẫn tới nhiều triệu chứng và biến chứng nguy hiểm, có thể kể đến như: mệt mỏi thường xuyên, hoa mắt chóng mặt, ngất xỉu, đau nhức đầu dai dẳng, đau ngực, khó thở.
Thậm chí là nguy hiểm tới tính mạng nếu kèm theo các triệu chứng như đau thắt ngực, tê đau cánh tay trái, đau cứng vùng hàm, họng hoặc lưng trên, đau đầu dữ dội, rối loạn vận động, mất khả năng ngôn ngữ,... Khi tình trạng này xảy ra, bệnh nhân cần phải can thiệp cấp cứu càng sớm càng tốt.
Mối quan hệ giữa nhịp tim và tuổi thọ không phải mối quan hệ tuyệt đối (Ảnh:Penn State Health News)
Theo nhiều chuyên gia tim mạch thì nhịp tim nên duy trì trong khoảng từ 60 đến 100 nhịp tim đập trong mỗi phút khi nghỉ ngơi được coi là bình thường. Tuy nhiên, Theo Aboluowang, với sự nghiên cứu sâu hơn, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy ở trạng thái nghỉ ngơi yên tĩnh, nhịp tim từ 50 đến 80 nhịp mỗi phút được coi là “phạm vi vàng” và tần số nhịp tim trong khoảng này được coi là tốt cho sức khỏe nhất.
Với những người có nhịp tim thường xuyên trên 100 nhịp mỗi phút hay những người có nhịp tim quá chậm cần phải hết sức cảnh giác và nên tham khảo ý kiến bác sĩ để biết liệu có cần các biện pháp can thiệp tương ứng hay không cũng như loại trừ các nguy cơ mắc bệnh tiềm ẩn.
Những biện pháp giúp ổn định nhịp tim:
Để ổn định nhịp tim và có nhịp tim khỏe mạnh, bạn cần:
- Duy trì thói quen tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục với cường độ vừa phải chẳng hạn như tập thể dục nhịp điệu, đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe có thể cải thiện hiệu quả chức năng tim phổi, tăng cường sức mạnh cơ tim và giảm nhịp tim khi nghỉ ngơi. Đồng thời, tập thể dục cũng có thể giúp cơ thể đối phó với căng thẳng tốt hơn và giảm nhịp tim tăng do căng thẳng. Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng cường độ tập luyện không nên quá cao, tập luyện quá sức có thể khiến nhịp tim tăng bất thường. Đồng thời rèn thói quen khởi động trước và sau khi tập.
- Có giấc ngủ chất lượng
Thiếu ngủ hoặc giấc ngủ kém chất lượng có thể dẫn đến nhịp tim tăng cao vì cơ thể cần nhiều năng lượng hơn để hoạt động bình thường nếu không được nghỉ ngơi đầy đủ. Vì vậy, chúng ta phải phát triển thói quen ngủ tốt, đảm bảo ngủ đủ giấc mỗi ngày và cố gắng tạo ra môi trường ngủ yên tĩnh và thoải mái nhất có thể.
- Học cách thư giãn và quản lý căng thẳng
Trạng thái căng thẳng và lo lắng mãn tính có thể khiến nhịp tim tăng cao liên tục, vì vậy cần học cách thư giãn và giảm bớt căng thẳng. Bạn có thể thư giãn cơ thể và tâm trí của mình thông qua các hoạt động như thiền, yoga, hít thở sâu,... hay cố gắng tăng cường giao tiếp với người thân và bạn bè, chia sẻ cảm xúc và căng thẳng của mình cũng như tìm kiếm sự hỗ trợ và giúp đỡ từ họ.
- Loại bỏ các thói quen xấu
Hãy kịp thời loại bỏ những thói quen xấu phổ biến trong cuộc sống như hút thuốc, uống rượu,... Các chất độc hại trong những thói quen này có thể gây hại cho thần kinh, tim mạch và các mô, cơ quan khác của cơ thể, từ đó ảnh hưởng đến nhịp tim. Sau khi bỏ thuốc lá, nhịp tim và huyết áp thường giảm dần và sức khỏe tim mạch sẽ được cải thiện.
Nguồn: Aboluowang, American Heart Association
Xem tiếp...
Trên thực tế thì mối liên hệ này đã được biết đến từ lâu, không chỉ đối với con người mà còn cả với các sinh vật khác nhau trong tự nhiên. Chẳng hạn như loài rùa, một sinh vật với lối sống thoải mái và tuổi thọ đáng kinh ngạc. Người ta thống kê được rằng nhịp tim của một con rùa chỉ rơi vào khoảng 6 lần mỗi phút và tuổi thọ trung bình lên tới 277 năm hay cá voi cũng là loài có nhịp tim chậm, tối thiểu 2 lần/phút, tối đa 37 lần/phút, sống trung bình 80-90 năm.
Điều này cho thấy mối quan hệ mạnh mẽ giữa nhịp tim nghỉ ngơi và tuổi thọ của con người.
Có mối quan hệ mạnh mẽ giữa nhịp tim nghỉ ngơi và tuổi thọ của con người (Ảnh: Medical News Today)
Nhịp tim nghỉ ngơi là gì?
Nhịp tim lúc nghỉ ngơi là số lần tim đập mỗi phút khi một người không hoạt động. Nếu nhịp tim lúc nghỉ ngơi cao hơn 100 nhịp/phút thì được gọi là nhịp tim nhanh; dưới 60 nhịp/phút được gọi là nhịp tim chậm.
Nhịp tim có thể bị ảnh hưởng bởi nhiều yếu tố:
- Căng thẳng: Căng thẳng có thể đến từ những áp lực trong cuộc sống bao gồm học tập, gia đình, công việc, kinh tế,... Khi căng thẳng tích tụ tới một mức độ nhất định có thể kích hoạt hệ thống thần kinh tự trị của cơ thể (ANS) hay còn được gọi là phản ứng chiến đấu dẫn tới nhịp tim đập nhanh hơn. Vì thế mà kiểm soát căng thẳng luôn được nhắc đến như một trong những biện pháp cải thiện và hỗ trợ sức khỏe tim mạch.
- Thói quen ăn uống: Quá nhiều caffeine, chế độ ăn nhiều muối, nhiều đường và nhiều chất béo có thể gây ra tình trạng nhịp tim nhanh và để cải thiện tình trạng này, bạn cần phải thay đổi thói quen ăn uống lành mạnh hơn, tăng cường các nhóm chất dinh dưỡng tốt cho tim mạch và sức khỏe, giảm lượng caffeine tiêu thụ, giảm đường và muối trong chế độ ăn đồng thời tăng khẩu phần rau củ cùng trái cây tươi.
- Bệnh tật: Một số bệnh lý và các loại thuốc điều trị bệnh có thể khiến nhịp tim đập nhanh hơn bao gồm các bệnh về tim, bệnh về tuyến giáp, thiếu máu, thuốc cảm có chứa thành phần pseudoephedrine,... Thông qua việc điều trị và điều hòa kịp thời, chúng ta có thể cải thiện hiệu quả tình trạng nhịp tim nhanh và bảo vệ sức khỏe.
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng tới nhịp tim mỗi người (Ảnh: Baylor Scott & White Health)
Có phải nhịp tim nghỉ ngơi càng nhanh thì tuổi thọ càng ngắn?
Giáo sư Wen Qibang, Đại học Y khoa Trung Quốc, đã tiến hành nghiên cứu vấn đề này. Kể từ năm 1994, ông thu thập gần 2 triệu hồ sơ khám sức khỏe để phân tích. Kết quả phân tích cho thấy:
- Người có tim đập 60-70 nhịp/phút, mỗi khi nhịp tim tăng lên, tuổi thọ có thể bị rút ngắn khoảng 4 tháng.
- So với người có tim đập 60 nhịp/phút, người có chỉ số 70-80 nhịp/phút bị rút ngắn 3 năm tuổi thọ.
- Tương tự, tim đập 80-90 nhịp/phút, tuổi thọ rút ngắn 5 năm; 90-100 nhịp/phút, tuổi thọ rút ngắn 8 năm; trên 100 nhịp/phút, tuổi thọ rút ngắn 13 năm.
Theo Hiệp hội Tim mạch Hoa Kỳ (AHA), những người có nhịp tim trên 90 BPM có nguy cơ mắc bệnh tim mạch cao hơn và tỷ lệ tử vong tăng cao tương ứng so với những người có nhịp tim trong khoảng 60-70 BPM.
Những phát hiện này dường như củng cố một mối tương quan nhất định giữa nhịp tim và tuổi thọ.
Điều này được giải thích là do chức năng bơm của tim cùng quá trình trao đổi chất của cơ thể. Khi nhịp tim quá nhanh, tim cần co bóp và thư giãn thường xuyên hơn để duy trì quá trình lưu thông máu trong cơ thể.
Sự co và giãn thường xuyên này sẽ tạo gánh nặng lớn hơn cho tim, về lâu dài có thể dẫn đến phì đại tim, suy tim và các bệnh tim khác. Ngoài ra, nhịp tim quá nhanh cũng có thể ảnh hưởng đến quá trình trao đổi chất của cơ thể, dẫn đến tiêu hao năng lượng quá mức, từ đó ảnh hưởng đến sức khỏe tổng thể bao gồm tuổi thọ.
Nhịp tim khi nghỉ ngơi bao nhiêu là an toàn? (Ảnh: Keck Medicine of USC)
Nhịp tim nhanh hơn làm tăng rủi ro những biến cố sức khỏe nào?
Theo Aboluowang, rủi ro của nhịp tim nhanh hơn bao gồm:
- Mệt mỏi cơ tim
Nhịp tim nhanh có thể là do tim liên tục làm việc quá sức, dẫn đến mỏi cơ tim, về lâu dài có thể dẫn đến tim phì đại và suy tim. Suy tim là một bệnh tim nghiêm trọng khiến cơ thể không thể bơm máu hiệu quả, ảnh hưởng đến việc cung cấp máu và oxy đến các cơ quan khác nhau trên khắp cơ thể.
- Rối loạn nhịp tim
Trong trường hợp nhẹ, rối loạn nhịp tim chỉ có thể gây ra tình trạng đánh trống ngực, nhưng trong trường hợp nghiêm trọng hơn, rối loạn nhịp tim quá mức có thể dẫn đến ngất hoặc thậm chí tử vong đột ngột. Đối với những bệnh nhân có tiền sử hoặc sẵn có bệnh tim, nhịp tim nhanh có thể làm nặng thêm tình trạng của người bệnh và làm tăng nguy cơ xảy ra các biến chứng kèm theo.
- Bệnh tim mạch khác
Nhịp tim nhanh cũng có thể liên quan đến các bệnh tim mạch như tăng huyết áp và xơ vữa động mạch. Huyết áp cao làm tăng gánh nặng cho tim, khiến tim đập nhanh hơn để duy trì lượng máu cung cấp cho cơ thể, từ đó hình thành một vòng luẩn quẩn. Xơ vữa động mạch là nguyên nhân chính gây hẹp hoặc tắc nghẽn mạch máu. Nhịp tim nhanh có thể làm trầm trọng thêm quá trình này và làm tăng nguy cơ thiếu máu cục bộ hoặc nhồi máu cơ tim.
Tuy vậy thì đáng chú ý chính là mối quan hệ giữa tốc độ nhịp tim và tuổi thọ không phải là tuyệt đối. Mặc dù nhịp tim nhanh có thể làm tăng nguy cơ mắc bệnh tim mạch và tử vong thì không có nghĩa nhịp tim càng chậm thì càng an toàn.
Nhịp tim chậm thường không gây triệu chứng rõ nét, trừ khi tim đập dưới 40 - 45 nhịp mỗi phút. Nhịp tim chậm khiến cho tim không bơm đủ máu giàu oxy cho cơ thể, đặc biệt là tới não bộ dẫn tới nhiều triệu chứng và biến chứng nguy hiểm, có thể kể đến như: mệt mỏi thường xuyên, hoa mắt chóng mặt, ngất xỉu, đau nhức đầu dai dẳng, đau ngực, khó thở.
Thậm chí là nguy hiểm tới tính mạng nếu kèm theo các triệu chứng như đau thắt ngực, tê đau cánh tay trái, đau cứng vùng hàm, họng hoặc lưng trên, đau đầu dữ dội, rối loạn vận động, mất khả năng ngôn ngữ,... Khi tình trạng này xảy ra, bệnh nhân cần phải can thiệp cấp cứu càng sớm càng tốt.
Mối quan hệ giữa nhịp tim và tuổi thọ không phải mối quan hệ tuyệt đối (Ảnh:Penn State Health News)
Nhịp tim bao nhiêu là phạm vi an toàn?
Theo nhiều chuyên gia tim mạch thì nhịp tim nên duy trì trong khoảng từ 60 đến 100 nhịp tim đập trong mỗi phút khi nghỉ ngơi được coi là bình thường. Tuy nhiên, Theo Aboluowang, với sự nghiên cứu sâu hơn, ngày càng có nhiều bằng chứng cho thấy ở trạng thái nghỉ ngơi yên tĩnh, nhịp tim từ 50 đến 80 nhịp mỗi phút được coi là “phạm vi vàng” và tần số nhịp tim trong khoảng này được coi là tốt cho sức khỏe nhất.
Với những người có nhịp tim thường xuyên trên 100 nhịp mỗi phút hay những người có nhịp tim quá chậm cần phải hết sức cảnh giác và nên tham khảo ý kiến bác sĩ để biết liệu có cần các biện pháp can thiệp tương ứng hay không cũng như loại trừ các nguy cơ mắc bệnh tiềm ẩn.
Những biện pháp giúp ổn định nhịp tim:
Để ổn định nhịp tim và có nhịp tim khỏe mạnh, bạn cần:
- Duy trì thói quen tập thể dục thường xuyên
Tập thể dục với cường độ vừa phải chẳng hạn như tập thể dục nhịp điệu, đi bộ nhanh, bơi lội, đạp xe có thể cải thiện hiệu quả chức năng tim phổi, tăng cường sức mạnh cơ tim và giảm nhịp tim khi nghỉ ngơi. Đồng thời, tập thể dục cũng có thể giúp cơ thể đối phó với căng thẳng tốt hơn và giảm nhịp tim tăng do căng thẳng. Tuy nhiên, hãy lưu ý rằng cường độ tập luyện không nên quá cao, tập luyện quá sức có thể khiến nhịp tim tăng bất thường. Đồng thời rèn thói quen khởi động trước và sau khi tập.
- Có giấc ngủ chất lượng
Thiếu ngủ hoặc giấc ngủ kém chất lượng có thể dẫn đến nhịp tim tăng cao vì cơ thể cần nhiều năng lượng hơn để hoạt động bình thường nếu không được nghỉ ngơi đầy đủ. Vì vậy, chúng ta phải phát triển thói quen ngủ tốt, đảm bảo ngủ đủ giấc mỗi ngày và cố gắng tạo ra môi trường ngủ yên tĩnh và thoải mái nhất có thể.
- Học cách thư giãn và quản lý căng thẳng
Trạng thái căng thẳng và lo lắng mãn tính có thể khiến nhịp tim tăng cao liên tục, vì vậy cần học cách thư giãn và giảm bớt căng thẳng. Bạn có thể thư giãn cơ thể và tâm trí của mình thông qua các hoạt động như thiền, yoga, hít thở sâu,... hay cố gắng tăng cường giao tiếp với người thân và bạn bè, chia sẻ cảm xúc và căng thẳng của mình cũng như tìm kiếm sự hỗ trợ và giúp đỡ từ họ.
- Loại bỏ các thói quen xấu
Hãy kịp thời loại bỏ những thói quen xấu phổ biến trong cuộc sống như hút thuốc, uống rượu,... Các chất độc hại trong những thói quen này có thể gây hại cho thần kinh, tim mạch và các mô, cơ quan khác của cơ thể, từ đó ảnh hưởng đến nhịp tim. Sau khi bỏ thuốc lá, nhịp tim và huyết áp thường giảm dần và sức khỏe tim mạch sẽ được cải thiện.
Nguồn: Aboluowang, American Heart Association
Xem tiếp...
