Đầu thế kỷ 20, ở Hà Giang có 2 "vua" mèo: Vương Chính Đức ở Đồng Văn và Dương Tụ Nghĩa ở Mèo Vạc.
Sau cách mạng tháng 8, cụ Hiền mời Vương Chí Sình, con trai thứ 2 và cũng là người kế nghiệp Vương Chính Đức về Hà Nội gặp mặt. Họ Vương thuận tình quy thuận chính phủ mới. Cụ Hiền cho nhà Vương giữ nguyên bộ máy nhân sự cũ, chỉ thay đổi tên gọi cho phù hợp với cơ cấu chính quyền mới. Vương Chí Sình làm chủ tịch huyện. Các Tổng giáp thành chủ tịch xã, Mã phài thành trưởng thôn, Seo phài trở thành các đại đội trưởng. Đội quân người H'mong của nhà Vương được biên chế thành tiểu đoàn Đồng Văn, trực thuộc khu 10, trong biên chế quân đội nhân dân Việt Nam. Giữ chức tiểu đoàn trưởng là Vương Quỳnh Sơn, cháu của Vương Chí Sình.
Năm 1950, tiểu đoàn Đồng Văn của Vương Quỳnh Sơn tấn công Mèo Vạc của nhà Dương Trung Nhân (con trai của Dương Tụ Nghĩa) khi đó đang ngả theo Pháp. Quân Mèo Vạc thua trận, vua mèo Dương Trung Nhân chạy trốn sang Trung Quốc và sau đó định cư tại Mỹ.
Năm 1959, gần như cùng một lúc, toàn bộ các chức vụ của nhà họ Vương đang nắm giữ bị cách chức và thay thế bằng các cán bộ từ dưới xuôi chuyển lên.
Nhà nước ép thu mua thuốc phiện theo giá chỉ định, anh em bật. Tuy nhiên, căn nguyên sâu xa là, anh em, vốn chỉ là để lấp khoảng trống quyền lực biên viễn trong giai đoạn ngắn. Ko thể để tồn tại mãi được.
Đây chính là nguyên nhân diễn ra cuộc khởi nghĩa của người H'mông ở khắp Đồng Văn, như Vần Chải, Bát Đại Sơn, Sà Phìn, Sơn Vỹ, Lũng Cú..., với sự cầm đầu của các chủ tịch xã và đại đội trưởng, vốn là Tổng giáp, Mã phài, Seo phài của nhà Vương cũ. Theo lịch sử của nhà cầm quyền, thì họ bị coi là những kẻ phiến loạn, hay còn gọi là phỉ.
Tất nhiên, cuộc nổi loạn nhanh chóng bị dập tắt. Toàn bộ những người cầm đầu bị đưa ra xét xử vào tháng 10/1961. Các tướng Giàng Vạn Sùng, Giàng Chúng Dình, Vàng Chỉn Cáo bị xử tử hình. Những người khác bị kết án từ vài chục năm cho đến chung thân.
Chú thích:
- Họ Vương, được biết với cái tên phổ thông ngày nay, là họ Vàng. Cũng như thế, Dương thường gọi là Giàng.
- Ảnh 1: Vương Chí Sình.
- Ảnh 2: Dinh Thự nhà họ Vương ở Đồng Văn.
- Ảnh 3: Dinh thự nhà họ Dương ở Mèo Vạc.
- Ảnh 4: Phiên toà xét xử tại Đồng Văn, tháng 10/1961.
Sau cách mạng tháng 8, cụ Hiền mời Vương Chí Sình, con trai thứ 2 và cũng là người kế nghiệp Vương Chính Đức về Hà Nội gặp mặt. Họ Vương thuận tình quy thuận chính phủ mới. Cụ Hiền cho nhà Vương giữ nguyên bộ máy nhân sự cũ, chỉ thay đổi tên gọi cho phù hợp với cơ cấu chính quyền mới. Vương Chí Sình làm chủ tịch huyện. Các Tổng giáp thành chủ tịch xã, Mã phài thành trưởng thôn, Seo phài trở thành các đại đội trưởng. Đội quân người H'mong của nhà Vương được biên chế thành tiểu đoàn Đồng Văn, trực thuộc khu 10, trong biên chế quân đội nhân dân Việt Nam. Giữ chức tiểu đoàn trưởng là Vương Quỳnh Sơn, cháu của Vương Chí Sình.
Năm 1950, tiểu đoàn Đồng Văn của Vương Quỳnh Sơn tấn công Mèo Vạc của nhà Dương Trung Nhân (con trai của Dương Tụ Nghĩa) khi đó đang ngả theo Pháp. Quân Mèo Vạc thua trận, vua mèo Dương Trung Nhân chạy trốn sang Trung Quốc và sau đó định cư tại Mỹ.
Năm 1959, gần như cùng một lúc, toàn bộ các chức vụ của nhà họ Vương đang nắm giữ bị cách chức và thay thế bằng các cán bộ từ dưới xuôi chuyển lên.
Nhà nước ép thu mua thuốc phiện theo giá chỉ định, anh em bật. Tuy nhiên, căn nguyên sâu xa là, anh em, vốn chỉ là để lấp khoảng trống quyền lực biên viễn trong giai đoạn ngắn. Ko thể để tồn tại mãi được.
Đây chính là nguyên nhân diễn ra cuộc khởi nghĩa của người H'mông ở khắp Đồng Văn, như Vần Chải, Bát Đại Sơn, Sà Phìn, Sơn Vỹ, Lũng Cú..., với sự cầm đầu của các chủ tịch xã và đại đội trưởng, vốn là Tổng giáp, Mã phài, Seo phài của nhà Vương cũ. Theo lịch sử của nhà cầm quyền, thì họ bị coi là những kẻ phiến loạn, hay còn gọi là phỉ.
Tất nhiên, cuộc nổi loạn nhanh chóng bị dập tắt. Toàn bộ những người cầm đầu bị đưa ra xét xử vào tháng 10/1961. Các tướng Giàng Vạn Sùng, Giàng Chúng Dình, Vàng Chỉn Cáo bị xử tử hình. Những người khác bị kết án từ vài chục năm cho đến chung thân.
Chú thích:
- Họ Vương, được biết với cái tên phổ thông ngày nay, là họ Vàng. Cũng như thế, Dương thường gọi là Giàng.
- Ảnh 1: Vương Chí Sình.
- Ảnh 2: Dinh Thự nhà họ Vương ở Đồng Văn.
- Ảnh 3: Dinh thự nhà họ Dương ở Mèo Vạc.
- Ảnh 4: Phiên toà xét xử tại Đồng Văn, tháng 10/1961.
